Claudia Velarde là Đồng giám đốc Chương trình Hệ sinh thái tại Hiệp hội Bảo vệ Môi trường Liên Mỹ (AIDA), Stephanie Weiss là Điều phối viên Dự án tại AIDA và Jessica Solórzano là Chuyên gia Kinh tế tại AIDA.
Những người biểu tình bản địa diễu hành với biểu ngữ, cờ và bảng hiệu trong cuộc biểu tình nhân dịp “La Pachamama” hay Ngày Đất Mẹ vào ngày 1 tháng 8 năm 2023 tại Buenos Aires, Argentina.
Sự thúc đẩy toàn cầu hướng tới năng lượng tái tạo, nhằm giảm lượng khí thải làm trầm trọng thêm khí hậu, đã cho thấy chi phí môi trường và xã hội của việc khai thác khoáng sản mà nó yêu cầu giảm một cách không cân đối đối với cộng đồng và hệ sinh thái địa phương. Nhiều người cho rằng công nghệ di chuyển bằng điện và năng lượng tái tạo sẽ giúp giảm thiểu biến đổi khí hậu - nhưng việc áp dụng chúng trên quy mô lớn sẽ đòi hỏi sự gia tăng lớn trong việc khai thác các khoáng sản như lithium, vốn là chìa khóa cho sự phát triển của chúng. Theo Ngân hàng Thế giới, việc khai thác 3 tỷ tấn khoáng sản trong 30 năm tới là rất quan trọng để thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Cơ quan Năng lượng Quốc tế còn dự đoán mức khai thác khoáng sản sẽ tăng gấp bốn lần vào năm 2040 để đáp ứng các mục tiêu về khí hậu.
Tuy nhiên, sự vội vã khai thác những khoáng sản được gọi là “quan trọng” này có nguy cơ khuếch đại chính những cuộc khủng hoảng mà nó đang tìm cách giúp giải quyết, làm trầm trọng thêm tình trạng suy thoái sinh thái và kéo dài bất công kinh tế xã hội ở miền Nam bán cầu. Việc đặt tên các khoáng sản chuyển tiếp này là “quan trọng”, củng cố hệ thống khai thác gây tổn hại hiện nay và không xem xét đến việc bảo vệ các cộng đồng, hệ sinh thái và loài trong khu vực khai thác.
Trong khi các chiến lược chính thống nhấn mạnh đến các giải pháp công nghệ, một cuộc kiểm tra sâu hơn cho thấy rằng, nếu không giải quyết những tác động rộng hơn của việc khai thác khoáng sản, việc tìm kiếm một tương lai xanh hơn chỉ có thể làm trầm trọng thêm các vi phạm nhân quyền và môi trường hiện có.
Các nguyên tắc được LHQ ủng hộ
Hội đồng của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc về Khoáng sản chuyển đổi năng lượng quan trọng đã được thành lập vào tháng 4 năm nay để xác định các nguyên tắc chung và tự nguyện nhằm giúp các nước đang phát triển được hưởng lợi từ việc quản lý công bằng, công bằng và bền vững các khoáng sản này.
Hội đồng tập hợp những người cùng phe kỳ lạ - đặc biệt là Trung Quốc và Hoa Kỳ và sẽ cần nỗ lực để tạo ra sự đồng thuận nhằm xác định các nguyên tắc và khuyến nghị cho các chính phủ, công ty, nhà đầu tư và cộng đồng quốc tế về nhân quyền, bảo vệ môi trường, công lý và sự công bằng về giá trị chuỗi, chia sẻ lợi ích, đầu tư có trách nhiệm, minh bạch và hợp tác quốc tế. Nó phải nâng cao mức độ tham vọng và lắng nghe trực tiếp các tổ chức xã hội dân sự và những người có quyền, bao gồm cả cộng đồng địa phương.
Phản ánh của chúng tôi về điều mà Hội đồng không thể bỏ qua chỉ ra ba yếu tố: cách tiếp cận nguyên trạng đối với “phát triển”; mức độ lạc quan cao về công nghệ liên quan đến khai thác mỏ; và thiếu tính cấp bách liên quan đến giới hạn hệ sinh thái và quyền của cộng đồng.
Đầu tiên, chúng tôi thừa nhận rằng Ban đang chịu áp lực từ các chủ thể có quyền lực, nhưng sẽ cần phải phản đối khẳng định rằng khai thác mỏ luôn có lợi cho sự tăng trưởng kinh tế và thịnh vượng của các quốc gia. Quan điểm hiện trạng này củng cố quan điểm về nguồn tài nguyên thiên nhiên vô hạn cho tiêu dùng của con người, phản ánh những hứa hẹn phát triển kinh tế vào đầu thế kỷ 20, góp phần gây ra cuộc khủng hoảng khí hậu hiện nay.
Hội đồng không được phép xem xét khả năng giảm phát triển hoặc áp đặt các giới hạn đối với các hoạt động khai thác có thể dẫn đến giảm mức tiêu thụ vật liệu và năng lượng. Cũng không nên bỏ qua các dạng kiến thức truyền thống và địa phương khác có thể mang lại những khả năng phát triển thay thế. Sau đó, về các tác động, ô nhiễm và sự gián đoạn hệ sinh thái khác do khai thác mỏ gây ra, người ta khẳng định một cách nhất quán rằng việc đánh giá và đánh giá là cần thiết và những điều này có thể bảo tồn tính toàn vẹn của hệ sinh thái.
Hội đồng phải thừa nhận tính không thể đảo ngược của một số tác động khai thác đối với hệ sinh thái, điều này đã được chứng minh rõ ràng. Điều này trái ngược với quan điểm lạc quan rằng tất cả các vấn đề khai thác có thể được giải quyết thông qua công nghệ, một quan niệm vừa sai lầm vừa phi thực tế. Hơn nữa, nó làm suy yếu nguyên tắc phòng ngừa, vốn kêu gọi hành động bảo vệ khỏi những tác hại đáng ngờ, ngay cả trước khi có bằng chứng khoa học.
Quyền của người bản địa có nguy cơ bị đe dọa
Cuối cùng, trong câu chuyện chủ đạo, các khoáng sản chuyển tiếp được tìm thấy ở những nơi “trống rỗng”, được coi là không có sự sống, nơi chỉ tính những tài nguyên được khai thác. Điều này bỏ qua cả đa dạng sinh học và cộng đồng truyền thống sinh sống ở những khu vực này.
Hơn một nửa số khoáng chất cần thiết cho quá trình chuyển đổi năng lượng được tìm thấy trong hoặc gần các vùng lãnh thổ bản địa, những nơi đang phải đối mặt với hậu quả của khủng hoảng khí hậu và sinh thái, như tình trạng khô cằn khắc nghiệt, thiếu nước thường xuyên và nguồn nước khan hiếm. Những tác động này có thể tăng lên do áp lực của dự án khai thác mỏ và các hoạt động khai thác khoáng sản vốn đang phải đối mặt với tác động của khủng hoảng khí hậu và sinh thái, chẳng hạn như tình trạng khô cằn khắc nghiệt, thiếu nước thường xuyên hoặc nguồn nước khan hiếm.
Điều cần thiết là phải đảm bảo tôn trọng quyền tự quyết của người dân bản địa; để có được sự đồng thuận tự nguyện, trước và được thông tin đầy đủ (FPIC) trước khi bắt đầu dự án; thực hiện thẩm định về nhân quyền và môi trường; và để đảm bảo không chỉ việc khắc phục các tác động mà còn đảm bảo khả năng của người dân địa phương trong việc duy trì đường lối văn hóa, xã hội, kinh tế và chính trị của riêng họ.
Ngoài ra, các kế hoạch khai thác khoáng sản chuyển tiếp hiện tại chỉ giới hạn ở quy mô nhượng quyền khai thác đang được đề cập mà không xem xét các tác động tích lũy bắt nguồn từ những hoạt động khác trong cùng khu vực và bỏ qua các hoạt động kinh tế xã hội đang diễn ra trong các hệ sinh thái này. Thay vào đó, điều cần thiết là phải đảm bảo năng lực sinh học của các hệ sinh thái để duy trì các chức năng hỗ trợ sự sống và sự đa dạng trong cách sử dụng của các cộng đồng ở các vùng lãnh thổ, không chỉ các khu công nghiệp. Các quyết định về khai thác khoáng sản không nên chỉ dựa trên nhu cầu thị trường mà còn dựa trên các giới hạn lý sinh của hệ sinh thái và hợp lý hơn là dựa trên sự cân bằng của hệ thống nước.
Hội đồng Liên Hợp Quốc được thành lập vào thời điểm chúng ta có thể áp dụng những bài học rút ra từ những tác động lịch sử của việc khai thác mỏ trên toàn thế giới. Điều này đòi hỏi Ban phải nâng cao mức độ tham vọng trong công việc của mình bằng cách tạo ra và thúc đẩy các hướng dẫn và cơ chế ràng buộc. Được tập hợp vào tuần này tại Nairobi, Ban Hội thẩm đang nỗ lực thiết lập các quy tắc của trò chơi, xác định các nguyên tắc và khuyến nghị sẽ được trình bày chính thức vào tháng 9 tại Đại hội đồng Liên hợp quốc. Nó có một cơ hội duy nhất để giám sát những thay đổi đáng kể đối với hệ thống năng lượng toàn cầu - một cơ hội mà chúng ta không thể bỏ lỡ.
Tin ngắn: Tạp chí KTTV
.png)
.png)
.jpg)
