Đẩy mạnh công nghệ cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ bùn đá, lũ quét

Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ bùn đất đá, lũ quét, thiên tai, nghiên cứu ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, xây dựng hệ thống cảnh báo tác động và cảnh báo rủi ro do sạt lở đất được coi là nhiệm vụ quan trọng của ngành Khí tượng Thuỷ văn (KTTV) trong thời gian tới.

Thiên tai ngày càng khó lường, ảnh hưởng tới an toàn của người dân

Tác động của biến đổi khí hậu và thiên tai ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn và khó có thể lường hết được. Các hiện tượng thời tiết bất thường, trong đó có mưa lớn kéo dài xảy ra ngày càng nhiều, cùng với các hoạt động nhân sinh như phá rừng, khoai khoáng, xây dựng các công trình giao thông, nhà cửa… thúc đẩy các quá trình tai biến địa chất, đặc biệt là hiện tượng trượt lở đất đá, lũ ống, lũ quét phát triển mạnh mẽ với quy mô ngày càng lớn, mức độ thiệt hại ngày càng tăng, đe dọa đến an sinh cộng đồng.

Vào đầu tháng 7/2021, trên các phương tiện truyền thông cho thấy trận lũ quét, sạt lở đất cực kỳ dữ dội ở vùng ven Thủ đô Tokyo của Nhật Bản. Trận lũ quét, sạt lở đất này gây thiệt hại rất lớn về người và tài sản. Đối với một đất nước có khoa học công nghệ phát triển, trình độ và công nghệ dự báo đạt cao như vậy mà mức độ thiệt hại vẫn vô cùng lớn. Điều đó cho thấy thách thức trong cảnh báo lũ quét, sạt lở đất là vấn đề không phải chỉ của riêng Việt Nam mà cả trên thế giới.

Lũ quét, sạt lở đất là hiện tượng thiên tai vô cùng nguy hiểm, hàng năm đều gây thiệt hại về người và tài sản cho tại các tỉnh miền núi. Tuy nhiên, để dự báo, cảnh báo được chính xác, kịp thời về thời gian, địa điểm xảy lũ quét, sạt lở đất hiện vẫn là "bài toán khó" đang được ngành KTTV đặc biệt quan tâm tìm lời giải.

Theo GS.TS Trần Hồng Thái, Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV, hiện chưa có khả năng dự báo được lũ quét, sạt lở đất (mới cảnh báo nguy cơ có khả năng xảy ra lũ quét tại một vùng hoặc khu vực rộng) do các mô hình dự báo quá trình mưa, lũ còn hạn chế. Mặt khác, do thiếu dữ liệu về quan trắc, địa hình, thiếu thông tin số liệu về cấu trúc thảm phủ, lớp đất, tính chất cơ lý của đất. Sự thay đổi về sử dụng đất, phá rừng, khai thác khoáng sản, làm đường… cũng là những nhân tố gây khó khăn trong công tác dự báo lũ quét, sạt lở đất.

Trước tình hình này, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang thúc đẩy các nghiên cứu, điều tra về trượt lở đất đá, lũ ống, lũ quét trên diện rộng ở tỷ lệ lớn và đi cùng với phân vùng cảnh báo nguy cơ để giúp Chính phủ cũng như các địa phương có thể nắm bắt, hiểu biết về hiện trạng và nguy cơ trượt lở đất đá, lũ ống, lũ quét và có định hướng quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, đồng thời có giải pháp phòng tránh và giảm thiểu thiệt hại về tính mạng và tài sản cho nhân dân.

Từng bước ứng dụng công nghệ

Trong phòng chống, thiên tai nói chung, sạt lở đất, lũ quét nói riêng, công tác cảnh báo đặc biệt quan trọng. Theo đó cần đẩy mạnh công nghệ cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ bùn đá, lũ quét thông qua việc xây dựng công nghệ đồng hóa dữ liệu cảnh báo, cảnh báo mưa, dông, xác định ngưỡng mưa gây sạt lở, lũ quét cho khu vực miền núi, khu vực trọng điểm xảy ra sạt lở, lũ quét; cùng với đó là nghiên cứu ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, xây dựng hệ thống cảnh báo tác động và cảnh báo rủi ro do sạt lở đất…

Tổng cục KTTV đang chuyển tải các thông tin dự báo, cảnh báo thiên tai KTTV qua nhiều kênh thông tin. Cụ thể, Tổng cục đã xây dựng Trang tin báo cáo về các thông tin dự báo KTTV, cảnh báo thiên tai phục vụ chỉ đạo điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tại địa chỉ https://www.khituongvietnam.gov.vn/. Trang tin này đang được vận hành, kết nối, tích hợp trên Cổng thông tin điện tử Chính phủ. Các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai KTTV cũng được chuyển tải qua kênh chính thức đến Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai (qua Văn phòng thường trực) với phương thức chủ yếu là ftp (truyền file dữ liệu).

“Ngoài việc thông tin kịp thời, Tổng cục KTTV sẽ tập trung tăng cường phát triển hệ thống quan trắc mưa, lưu lượng tự động, tăng cường cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ bùn đá, lũ quét thông qua việc xây dựng công nghệ đồng hóa dữ liệu cảnh báo mưa, dông, hạn cực ngắn cho khu vực miền núi; xác định ngưỡng mưa gây sạt lở, lũ quét khu vực miền núi, khu vực trọng điểm xảy ra sạt lở, lũ quét; nghiên cứu ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, xây dựng hệ thống cảnh báo tác động và cảnh báo rủi ro do sạt lở đất” - GS.TS Trần Hồng Thái thông tin thêm.

Bộ TN&MT triển khai Đề án “Điều tra, đánh giá chi tiết và xây dựng hệ thống quản lý thông tin - cảnh báo sớm trượt, sạt lở đất đá, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam” có ý nghĩa thực tiễn hết sức quan trọng. Đề án nhằm điều tra, đánh giá chi tiết và cập nhật thông tin về trượt, sạt lở đất đá, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam trên cơ sở phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan nghiên cứu - quản lý - chính quyền - nhân dân địa phương và các tổ chức chính trị - xã hội. Đồng thời, xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản lý thông tin hiện đại, thống nhất liên ngành phục vụ công tác cảnh báo sớm các khu vực nhạy cảm theo thời gian thực nhằm giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Trong thời gian tới, ngành KTTV cũng sẽ tiếp tục thực hiện cụ thể hóa bản tin dự báo thời tiết nguy hiểm đến từng địa phương tại các Đài KTTV khu vực, Đài KTTV tỉnh, cụ thể hóa dự báo tác động của thiên tai đối với các lĩnh vực kinh tế - xã hội và các đối tượng dễ bị tổn thương trước thiên tai để cụ thể hóa chiến lược xây dựng hệ thống dự báo dựa trên tác động theo định hướng của Tổ chức Khí tượng thế giới nhằm tiếp tục giảm hơn nữa thiệt hại do thiên tai gây ra.

Đồng thời, tăng cường năng lực trong cảnh báo lũ quét, sạt lở đất, nhận chuyển giao hệ thống cảnh báo lũ quét khu vực Đông Nam Á và áp dụng vào dự báo nghiệp vụ trong năm 2021. Trong dự báo lũ, ngập lụt, tiến hành xây dựng các bản đồ nguy cơ ngập lụt đối với từng cấp mực nước lũ. Thực hiện chi tiết hóa dự báo lũ quét, sạt lở đất bằng cách chồng chập các sản phẩm bản đồ phân vùng nguy cơ trượt lở của Viện Địa chất Khoáng sản và các viện nghiên cứu khác.

-----

Đây là bài viết truyền thông về phòng, chống thiên tai – Chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu từ cộng đồng của Bộ Thông tin và Truyền thông năm 2021.

Theo Báo Giaoducthoidai.vn