Các báo cáo mới gióng lên hồi chuông cảnh báo về tầng băng giá

Đây là phát hiện khoa học mới nhất trong một loạt các phát hiện báo động về tầng băng giá, vốn đã trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của WMO và được mô tả là “chim hoàng yến trong mỏ than của hệ thống khí hậu” trong Bản tin mới nhất của WMO.

Tầng băng giá là tên gọi của các vùng băng tuyết của Trái đất và bao gồm từ các tảng băng, sông băng, tuyết và băng vĩnh cửu đến băng biển trên các đại dương ở hai cực.

Một báo cáo riêng, Tình hình tầng băng giá 2024 Băng mất, Thiệt hại toàn cầu, từ Sáng kiến ​​khí hậu tầng băng giá quốc tế, mô tả cách kết hợp giữa các tảng băng tan chảy, sông băng biến mất và băng vĩnh cửu tan chảy sẽ gây ra những tác động nhanh chóng, không thể đảo ngược và thảm khốc trên toàn thế giới.

Báo cáo nhận mạnh sự đồng thuận ngày càng tăng của giới khoa học rằng các tảng băng tan chảy ở Greenland và Nam Cực, cùng với các yếu tố khác, có thể làm chậm các dòng hải lưu quan trọng ở cả hai cực, với hậu quả có khả năng rất thảm khốc đối với một khu vực Bắc Âu lạnh hơn nhiều) và mực nước biển dâng cao hơn dọc theo Bờ biển phía Đông Hoa Kỳ.

“Chúng ta không thể đàm phán với điểm tan chảy của băng”, là một trong những điểm mấu chốt của báo cáo từ Sáng kiến ​​Khí hậu Băng quyển Quốc tế, bao gồm các nhà khoa học từ Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) và mạng lưới Giám sát Băng quyển Toàn cầu của WMO.

Những phát hiện mới này xác nhận các báo cáo gần đây của WMO về Tình trạng Khí hậu Toàn cầu và Tình trạng Tài nguyên Nước Toàn cầu, cũng đã nêu bật tình trạng tan chảy đáng báo động ảnh hưởng đến băng quyển.

Phản ánh mối quan tâm ngày càng tăng của quốc tế, năm 2025 đã được tuyên bố là Năm Quốc tế Bảo tồn Sông băng.

Bản báo cáo về Bắc Cực

Bản báo cáo về Bắc Cực có ý kiến ​​đóng góp từ 97 nhà khoa học từ 11 quốc gia. Nó đóng khung Bắc Cực như một "chế độ mới", nhấn mạnh rằng khu vực này ngày nay đã thay đổi đáng kể so với một hoặc hai thập kỷ trước, với những tác động lớn đến cộng đồng địa phương, động vật hoang dã và hệ sinh thái.

“Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là khí hậu Bắc Cực đã ổn định dưới sự nóng lên do con người gây ra. Dự báo về biến đổi khí hậu trong vài thập kỷ tới là rõ ràng: sự thay đổi sẽ tiếp tục”, các tác giả viết.

Bản báo cáo bao gồm một bài luận Chỉ số về chu trình cacbon, lưu ý rằng xu hướng ấm lên của lớp đất đóng băng vĩnh cửu vẫn tiếp tục, với các quan sát ở Alaska cho thấy nhiệt độ lớp đất đóng băng vĩnh cửu ấm thứ 2 trong lịch sử. Bài luận cũng thảo luận về sự gia tăng cháy rừng trong nhiều thập kỷ trên khắp các vùng đất đóng băng vĩnh cửu ở Bắc Mỹ, với cháy rừng hiện là mối quan tâm cấp bách hàng năm đối với cư dân Bắc Cực.

“Những thay đổi này cùng nhau đang đẩy Bắc Cực vào vùng đất chưa được khám phá”, bài báo bình luận. Bài báo kết luận rằng tốc độ nhanh chóng và tính phức tạp của sự thay đổi ở Bắc Cực đòi hỏi phải có sự thích nghi mới và mạnh mẽ hơn ở Bắc Cực cũng như giảm ô nhiễm nhiên liệu hóa thạch trên toàn cầu. Nó nhấn mạnh vai trò quan trọng của kiến ​​thức bản địa.

Các báo cáo của IPCC ước tính lượng carbon được lưu trữ trong lớp đất đóng băng vĩnh cửu (như vùng lãnh nguyên Bắc Cực) gấp khoảng hai lần lượng trong khí quyển hiện nay. Tuy nhiên, các báo cáo của IPCC đưa ra bằng chứng cho thấy lớp đất đóng băng vĩnh cửu đang trải qua những thay đổi nhanh chóng. Theo một bài báo gần đây trên Bản tin WMO, điều này đang tạo ra những thách thức cho các nhà quy hoạch, người ra quyết định và kỹ sư vì tính ổn định về mặt cấu trúc và năng lực chức năng của cơ sở hạ tầng không còn an toàn như thiết kế.

Bắc Cực là một trong những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Trong nửa thế kỷ qua, nhiệt độ ở đây đã tăng gấp ba lần mức trung bình toàn cầu, tác động nghiêm trọng đến môi trường, đa dạng sinh học và cộng đồng của khu vực. Nhưng những thay đổi trong khu vực này còn vượt xa Bắc Cực; tác động của nó được cảm nhận trên toàn thế giới.

Bảng báo cáo về Bắc Cực cũng cho thấy rằng:

• Nhiệt độ không khí bề mặt hàng năm của Bắc Cực trong giai đoạn từ tháng 10 năm 2023 đến tháng 9 năm 2024 được xếp hạng là ấm thứ hai kể từ năm 1900.
• Chín năm qua là chín năm ấm nhất được ghi nhận ở Bắc Cực.
• Mùa hè năm 2024 trên khắp Bắc Cực là mùa ẩm ướt nhất được ghi nhận.
• Lượng mưa ở Bắc Cực đã cho thấy xu hướng tăng từ năm 1950 đến năm 2024, với mức tăng rõ rệt nhất xảy ra vào mùa đông.
• Cả 18 mức băng tối thiểu thấp nhất vào tháng 9 đều xảy ra trong 18 năm qua.
• Các vùng Bắc Băng Dương không có băng vào tháng 8 đã ấm lên với tốc độ 0,3°C mỗi thập kỷ kể từ năm 1982.

Biến đổi của lớp đất đóng băng vĩnh cửu

Ngoài lớp đất đóng băng vĩnh cửu ở Bắc Cực, lớp đất đóng băng vĩnh cửu trên núi chiếm 30% diện tích đất đóng băng vĩnh cửu toàn cầu, cũng nhạy cảm với biến đổi khí hậu và tác động mạnh đến hệ sinh thái và cộng đồng miền núi. Một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí Nature Communications lưu ý rằng trong giai đoạn 2013-2022, tốc độ ấm lên ở độ sâu 10 mét vượt quá 1 °C mỗi thập kỷ, nhìn chung vượt qua các ước tính trước đó. Điều này phù hợp với tất cả các địa điểm, độ sâu và khoảng thời gian ở các ngọn núi châu Âu.

Các địa điểm quan sát lớp đất đóng băng vĩnh cửu phân bố không đồng đều về mặt địa lý, tập trung trên khắp các ngọn núi châu Âu và ngày càng nhiều ở Cao nguyên Tây Tạng. Tuy nhiên, chỉ có một số ít quan sát ở Dãy núi Rocky, các dãy núi Trung Á, dãy Himalaya và dãy Andes.

Việc duy trì các cảm biến nhiệt độ và máy ghi dữ liệu trong môi trường khắc nghiệt ở Bắc Cực và miền núi trong nhiều thập kỷ để đảm bảo ghi lại nhiệt độ lớp đất đóng băng vĩnh cửu liên tục. Các tiêu chuẩn về lựa chọn địa điểm và giao thức đo lường nhiệt độ lớp đất đóng băng vĩnh cửu chỉ mới được WMO xây dựng và phê duyệt gần đây. Được điều phối thông qua Global Cryosphere Watch và phát triển với sự đóng góp của một nhóm lớn các chuyên gia quốc tế, tiêu chuẩn hóa toàn cầu đầu tiên về giám sát băng vĩnh cửu sẽ được công bố vào cuối năm 2024 trong Hướng dẫn của WMO về Công cụ và Phương pháp Quan sát, WMO.

Các tảng băng Nam Cực và băng biển

Nhiều khu vực của Nam Cực cũng đang trải qua sự thay đổi nhanh chóng, theo bài báo của WMO Bulletin. Nhiệt độ tăng trong khí quyển và đại dương xung quanh Nam Cực đang làm tan chảy các tảng băng. Bằng chứng được trích dẫn trong các báo cáo của IPCC cho thấy rằng nếu nhiệt độ toàn cầu tăng vượt quá 2°C trong dài hạn, cả các tảng băng Greenland và Nam Cực đều có thể đạt đến điểm tới hạn mà sau đó quá trình tan chảy của chúng sẽ trở nên không thể ngăn chặn ngay cả khi cắt giảm mạnh lượng khí thải nhà kính.

Ngoài mực nước biển dâng cao, việc tan chảy các tảng băng còn có tác động lớn ở hạ lưu, ví dụ như đối với lưu thông đại dương, ngập lụt ven biển và an ninh lương thực, làm trầm trọng thêm tác động của biến đổi khí hậu đối với xã hội loài người và thế giới tự nhiên.

Đã có những dấu hiệu cho thấy một số sông băng lớn ở Nam Cực đã bước vào trạng thái rút lui không thể đảo ngược và dữ liệu từ Greenland cho thấy sự gia tăng tan chảy bề mặt và gia tăng tách băng trôi trong 30 năm qua, theo bài viết về tầng băng của WMO Bulletin, do Rodica Nitu, Michael Sparrow và Stefan Uhlenbrook, Ban thư ký WMO và Jeffrey Key (trước đây là NOAA) biên soạn.

Theo dữ liệu từ Dịch vụ Biến đổi Khí hậu Coopernicus của Liên minh Châu Âu và Trung tâm Dữ liệu Băng tuyết Quốc gia Hoa Kỳ, diện tích băng biển Nam Cực đã đạt giá trị hàng tháng thấp nhất trong tháng 11, ở mức thấp hơn 10% so với mức trung bình, tiếp tục một loạt các bất thường âm lớn trong lịch sử được quan sát thấy trong suốt năm 2023 và 2024.

Năm quốc tế bảo tồn sông băng

Khoảng 70% nước ngọt của Trái đất được lưu trữ trong các sông băng và tảng băng.

Cân bằng khối lượng sông băng là một chỉ báo quan trọng về biến đổi khí hậu. Và đó là một chỉ báo đáng báo động.

Các báo cáo “Tình hình tài nguyên nước toàn cầu năm 2023” và Cập nhật tình hình khí hậu năm 2024 của WMO cho thấy tổng cộng, các sông băng trên thế giới đã mất hơn 600 gigaton nước vào năm 2023. 600 gigaton nước chiếm khoảng 13% lượng nước tiêu thụ hàng năm của thế giới. Đây là mức mất mát lớn nhất trong gần 50 năm đo lường. Sau năm 2022, năm 2023 là năm thứ hai liên tiếp mà tất cả các vùng băng hà trên thế giới đều báo cáo tình trạng mất băng ròng.

Điều này nhấn mạnh một mối quan ngại cấp bách: việc giảm lượng nước dự trữ dưới dạng băng trong thời gian dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước trong tương lai của con người và các hệ sinh thái. Để nhấn mạnh tầm quan trọng của các sông băng, WMO và UNESCO đang tạo điều kiện thực hiện Năm quốc tế bảo tồn sông băng vào năm 2025.

Tin ngắn: Tạp chí KTTV

Nguồn: https://wmo.int/media/news/new-reports-sound-alarm-cryosphere