Cảnh báo trước các nguy cơ về ngập lụt cho 12 quận nội thành Thành phố Hà Nội

Hà Nội nằm ở trung tâm của đồng bằng sông Hồng là nơi thường xuyên hứng chịu nhiều đợt ngập lụt gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng Việt Nam. Câu chuyện ngập lụt khi mưa lớn đã trở thành "chuyện thường ngày" của Hà Nội từ nhiều năm nay với tần suất và cường độ xuất hiện ngày càng trầm trọng hơn trong những năm gần đây. Do đó, thiết lập một hệ thống cảnh báo và giám sát tình hình ngập lụt hiệu quả cho thành phố Hà Nội mang một ý nghĩa vô cùng quan trọng nhằm cảnh báo sớm, giảm thiểu thiệt hại do mưa, ngập lụt gây ra.

Dự án “Chuyển giao công nghệ Flood4Cast^® ứng dụng cảnh báo ngập lụt cho khu vực nội thành Hà Nội” do Chính phủ Vương quốc Bỉ tài trợ không hoàn lại do Công ty HydroScan (Bỉ) và Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Việt Nam), thực hiện trong 3 năm. Mục tiêu của dự án là cảnh báo sớm ngập lụt do mưa lớn cho khu vực nội thành thành phố Hà Nội giảm thiểu tác động của ngập lụt đô thị do ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu, quá trình đô thị hóa nhanh và nâng cao năng lực dự báo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại để cảnh báo sớm, cảnh báo thời gian thực các thiên tai do mưa lũ gây ra. Khu vực đề xuất thực hiện dự ángồm 12 quận của thành phố có tổng diện tích 306,64 km², trong đó 8 quận nội thành gồm Hoàn Kiếm, Tây Hồ, Ba Đình, Hai Bà Trưng, Đống Đa, Thanh Xuân, Cầu Giấy, Hoàng Mai, là khu vực chịu ảnh hưởng ngập úng nặng nề nhất của thành phố Hà Nội. Công ty HydroScan (Bỉ) là đơn vị được Chính phủ Bỉ giao nhiệm vụ thực hiện dự án. Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia thuộc Tổng cục Khí tượng Thủy văn, Bộ Tài nguyên và Môi trường là đơn vị tiếp nhận và sử dụng sản phẩm của dự án.

Theo ông Patrick Swartenbroekx, đơn vị chủ trì thực hiện dự án cho biết "Flood4Cast^Ò được phát triển bởi công ty HydroScan, là một phần mềm hỗ trợ dự báo, cảnh báo chủ động quản lý lũ lụt trong môi trường đô thị. Các thuật toán thông minh của Flood4Cast^Ò được sử dụng cảnh báo rủi ro ngập lụt dựa trên lượng mưa theo thời gian thực và bản đồ lũ lụt hiện có. Công nghệ vận hành theo thời gian thực chuyển lượng mưa cực đoan thành các mức báo động, liên kết tình hình ngập lụt thực tế nhất với mức báo động đưa ra. Lượng mưa cũng được dự báo trước trong 3 giờ tới. Do đó, các kịch bản lũ lụt tương ứng trong tương lai cũng được lập bản đồ trong khoảng thời gian dự báo này. Dự báo, cảnh báo sớm về nguy cơ ngập lụt cho phép nhà chức trách đưa ra quyết định tối ưu hơn và chủ động hành động hơn trong việc triển khai các hoạt động ứng cứu can thiệp tới những nơi cần nhất cũng như thông báo kịp thời tới người dân ở các khu vực có nguy cơ cao”.

Theo ông Mai Văn Khiêm, giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia “Cho đến thời điểm này có lẽ nhiều người dân Hà Nội vẫn chưa thể quan được trận mưa, ngập lụt lịch sử năm 2008. Trận lụt lịch sử tại Hà Nội tháng 11/2008 đã gây mưa lớn, đặc biệt lớn, với lượng mưa phổ biến 400 - 600mm, nhiều nơi trên 600mm, ngập lụt sâu diện rộng đã xảy ra hầu khắp các quận nội thành Hà Nội”. Theo thống kê, Hà Nội thiệt hại trên 3000 tỷ đồng, 17 người chết trong trận lụt lịch sử này. Dự án được triển khai trên 12 quận của thành phố có tổng diện tích 306,64 km² , tuy nhiên dự án sẽ tập trung làm chi tiết cho 8 quận nội thành có diện tích ~120 km², tổng dân số gần 2 triệu người là nơi có nhiều khu phố cổ, hệ thống tiêu thoát nước được xây dựng từ lâu, tuy đã được cải tạo nhưng thực trạng ngập lụt khi xuất hiện mưa lớn vẫn xảy ra thường xuyên, đặc biệt ở nhiều tuyến phố thuộc các quận Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa và Thanh Xuân. Việc lựa chọn khu vực thực hiện dự án này có ý nghĩa quan trọng trong thực tiễn. Dự án được kỳ vọng hỗ trợ cơ quan dự báo khí tượng thủy văn quốc gia một công cụ giám sát, cảnh báo, dự báo có độ tin cậy, hiệu quả, phục vụ công tác dự báo ngập úng đô thị Hà Nội kịp thời.

Đây là khoản vốn ODA viện trợ không hoàn lại phù hợp với chủ trương của Chính phủ Việt Nam trong việc nâng cao năng lực đối phó với những rủi ro liên quan đến thiên tai do thời tiết cũng như khí hậu, nâng cao năng lực quản lý trong lĩnh vực quản lý nước thông minh, trong giai đoạn đang đẩy mạnh hiện đại hóa công tác khí tượng thủy văn nhằm cung cấp thông tin cảnh báo sớm cho cộng đồng vì lợi ích chung của xã hội.

Dự án được kỳ vọng sẽ cung cấp thông tin cảnh báo, dự báo sớm thời gian thực có độ tin cậy, hiệu quả, phục vụ người dân thủ đô chủ động phòng tránh được những thiệt hại không đáng có do mưa, ngập lụt gây nên.

Đối với Tổng cục KTTV thì các đơn vị nghiệp vụ như Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia; các Đài KTTV khu vực sẽ được tiếp cận một công nghệ mới về cảnh báo, dự báo ngập lụt đô thị. Các dự báo viên sẽ được đào tạo để triển khai và vận hành hệ thống trong điều kiện tác nghiệp.

Hiện nay, trên địa bàn Hà Nội nhiều đơn vị cũng đã triển khai hệ thống cảnh báo ngập lụt như Công ty TNHH thoát nước Hà Nội, nhiều ứng dụng thực tế được triển khai phục vụ người dân trong thành phố Hà Nội như tra cứu thông tin ngập úng khu vực nội thành, xây dựng bản đồ vị trí các điểm úng ngập khi mưa dựa trên ảnh chụp thực tế từ các camera giám sát... những dự án này đã phần nào góp phần giảm thiểu thiệt hại do ngập lụt. Sự khác biệt lớn nhất của dự án này với các chương trình, dự án đã được triển khai là các dự án trước chỉ thông báo về các khu vực ngập lụt (các khu vực đã và đang xảy ra ngập lụt) chứ không phải là cảnh báo trước các nguy cơ về ngập lụt. Dự án này được kỳ vọng sẽ đưa ra các thông tin cảnh báo sớm thời gian thực về ngập lụt trước từ 3-6 giờ. Có nghĩa là người dân sẽ nhận được thông tin sớm về nguy cơ ngập lụt chứ không phải là hiện trạng ngập lụt.

Tạp chí Khí tượng Thủy văn