PGS. TS Trần Hồng Thái: Xây dựng nền công nghiệp khí tượng thủy văn ở Việt Nam

Nhân kỷ niệm ngày Khí tượng Thế giới năm 2019, phóng viên Báo Tài nguyên và Môi trường đã phỏng vấn PGS. TS Trần Hồng Thái - Tổng Cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn (Bộ TN&MT).

PV: Thưa ông, đến ngày 19/3/2019, tròn 1 năm, Tổng cục Khí tượng Thủy văn  - Bộ TN&MT chính thức ra mắt, xin ông cho biết, những kết quả Tổng cục đã đạt được trong năm qua?

PGS. TS Trần Hồng Thái: Năm 2018, đánh dấu mốc đặc biệt quan trọng đối với lĩnh vực khí tượng thủy văn (KTTV). Tổng cục đã nỗ lực phấn đấu, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Bộ TN&MT và nhân dân giao phó đối với công tác KTTV. Tập thể lãnh đạo Tổng cục và công chức, viên chức và người lao động đã đoàn kết, quyết liệt chỉ đạo, tổ chức triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, nhiệm vụ quan trọng, mang tính tổng thể, phục vụ cho công tác quản lý Nhà nước của Tổng cục trên phạm vi cả nước. Trong đó, trọng tâm ưu tiên tập trung vào sớm ổn định tổ chức bộ máy của các đơn vị trực thuộc, hơn 500 trạm KTTV có quan trắc viên và gần 1.000 trạm KTTV tự động, công tác tổ chức cán bộ đối với hơn 3.200 cán bộ, công chức, viên chức và người lao động từ đô thị, đồng bằng tới vùng sâu vùng xa trải khắp các miền trên Tổ quốc và các hải đảo.

Công tác rà soát, hoàn thiện thể chế, hướng dẫn, đôn đốc triển khai thi hành pháp luật KTTV; kế hoạch, tài chính; khoa học công nghệ, hợp tác quốc tế được thay đổi căn bản, đáp ứng yêu cầu quản lý Nhà nước đối với ngành, lĩnh vực.

Bên cạnh đó, Tổng cục tiếp tục chỉ đạo tăng cường, nâng cao hơn nữa chất lượng chuyên môn, quản lý Nhà nước các hoạt động nghiệp vụ như: dự báo, cảnh báo KTTV, (năm 2018, đã dự báo, cảnh báo đạt độ tin cậy cao đối với 13 cơn bão, áp thấp nhiệt đới cùng hàng chục đợt không khí lạnh; nắng nóng, mưa lớn trên diện rộng, thiên tai lũ, lũ quét và sạt lở đất trên phạm vi cả nước, trong đó, cảnh báo sớm và chi tiết được đặc biệt chú trọng. Cùng với sự chủ động phòng chống của các cấp chính quyền, nhân dân, ngành KTTV đã góp phần quan trọng làm giảm được khoảng 2/3 thiệt hại do thiên tai gây ra so với năm 2017); duy trì hoạt động ổn định của mạng lưới trạm, thông tin, dữ liệu KTTV từ hệ thống cơ quan KTTV quốc gia đến hoạt động KTTV chuyên dùng của các Bộ, ngành, địa phương, tổ chức, cá nhân. Uy tín ngành KTTV Việt Nam đối với quốc tế ngày càng được nâng cao sau khi tổ chức thành công Hội nghị quốc tế của Ủy ban Bão tại Hà Nội và các hoạt động hiệu quả hỗ trợ các nước Đông Nam Á (nhất là Lào và Campuchia) trong cảnh báo thời tiết nguy hiểm.

PV: Thời gian một năm chưa dài, để ổn định, và bứt phá, vậy, những định hướng phát triển chính của Tổng cục trong thời gian tới là gì, thưa ông?

PGS. TS Trần Hồng Thái: Những năm qua, lĩnh vực KTTV đã nhận được sự quan tâm, đầu tư lớn của Đảng, Nhà nước và xã hội. Ngay sau khi ra mắt Tổng cục, chúng tôi đã bắt tay ngay vào hoàn thiện hệ thống thể chế, hành lang pháp lý, cơ chế, chính sách phục vụ cho hoạt động KTTV phát triển.

Thực tiễn ở Việt Nam cho thấy, để có thể huy động cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành tham gia vào công tác KTTV, việc có cam kết, định hướng chính trị từ cơ quan lãnh đạo cao nhất của Trung ương Đảng là hết sức cần thiết. Do vậy, chúng tôi đề nghị, Bộ TN&MT trình Chính phủ cho phép triển khai xây dựng, trình Bộ Chính trị xem xét, ban hành Chỉ thị về Tăng cường công tác khí tượng thủy văn.

Việc ban hành Chỉ thị của Bộ Chính trị sẽ tạo ra bước đột phá cho hoạt động KTTV, là định hướng quan trọng giúp các cơ quan trong hệ thống chính trị các cấp hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế, chính sách khuyến khích, đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư, tạo thuận lợi, phát triển thị trường KTTV, tiến tới xây dựng nền công nghiệp KTTV ở Việt Nam; tạo cơ chế cho các tổ chức sự nghiệp công lập về KTTV tăng tính độc lập, chủ động, giảm phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước; tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức của cộng đồng. Qua đó, nâng cao năng lực cho ngành KTTV đáp ứng tốt hơn yêu cầu phòng chống thiên tai, phát triển bền vững, góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước. Hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế tham mưu quản lý Nhà nước lĩnh vực KTTV ở Trung ương và đặc biệt là ở địa phương.

Chúng tôi cũng đề nghị, Bộ KH&CN, Bộ GD&ĐT, Bộ TT&TT, các Bộ, ngành liên quan có chính sách ưu tiên cho các hoạt động nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, đào tạo, truyền thông, nâng cao nhận thức ở các trường đại học chuyên ngành, ở các cấp độ, hình thức giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng về hoạt động KTTV; có chính sách thu hút nhân tài cho ngành KTTV.

Theo đó, thống nhất tăng cường giám sát, quản lý thông tin, dữ liệu KTTV đúng với tính chất là một dạng tài nguyên số quan trọng, được quản lý, khai thác sử dụng, tích hợp hiệu quả trong các hoạt động kinh tế - xã hội.

Bố trí đủ nguồn lực cho các hoạt động KTTV quan trọng. Trong đó, cần ưu tiên cho việc đẩy nhanh tiến độ tự động hóa mạng lưới quan trắc KTTV quốc gia; tăng mật độ trạm đo, điểm đo ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, kiện toàn hệ thống Ra đa thời tiết theo quy hoạch phê duyệt tại Quyết định số 90 ngày 12/1/2016 của Thủ tướng Chính phủ, đặc biệt, đối với nguồn số liệu khí tượng, hải văn trên biển, đảo; xây dựng mạng thông tin chuyên ngành hiện đại, đảm bảo thông suốt, chủ động trong mọi tình huống để kịp thời xử lý thông tin, dữ liệu cho công tác dự báo, cảnh báo KTTV phục vụ phòng chống thiên tai. Đồng thời, nhanh chóng triển khai các chương trình lớn theo yêu cầu của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, đặc biệt là Nghị quyết số 76 ngày 18/6/2018 của Chính phủ về công tác phòng, chống thiên tai và Quyết định số 705 ngày 7/6/2018 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình cập nhật phân vùng rủi ro thiên tai, lập bản đồ cảnh báo thiên tai, đặc biệt, các thiên tai liên quan đến bão, nước dâng do bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn.

Tổng cục KTTV đề nghị, Chính phủ cho phép triển khai xây dựng Đề án cấp Quốc gia về khoa học công nghệ, tăng cường hoạt động hợp tác quốc tế về KTTV, nhằm tăng cường công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực KTTV chất lượng cao; đẩy nhanh tiếp thu, ứng dụng vào nghiệp vụ dự báo KTTV, tập trung vào các hiện tượng thời tiết thủy văn nguy hiểm; đồng hóa số liệu trên cơ sở có sự phối hợp, hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, WMO, Ủy ban Bão quốc tế, các nước có nền khoa học, công nghệ dự báo KTTV tiên tiến, có cơ chế đãi ngộ các nhà khoa học hàng đầu thế giới về KTTV đến làm việc tại Việt Nam.

Các Bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp, người dân có phạm vi hoạt động liên quan tới lĩnh vực KTTV tiếp tục quan tâm, tạo điều kiện, phát triển hoạt động KTTV chuyên dùng phục vụ nhu cầu riêng, thu hút, đa dạng hóa nguồn lực đầu tư, mở rộng xã hội hóa công tác KTTV.

PV: Thưa ông, Chủ đề của Ngày Khí tượng Thế giới năm nay là “Mặt trời, Trái đất và Thời tiết”. Ngành Khí tượng thủy văn nước ta sẽ có chương trình hành động xuyên suốt trong năm như thế nào để phát huy và lan tỏa Chủ đề đó trong hoạt động của mình?

PGS. TS Trần Hồng Thái: Để kỷ niệm Ngày Khí tượng Thế giới, Tổng cục KTTV tổ chức lễ Mít tinh kỷ niệm và tổ chức Hội nghị tổng kết công tác phòng chống thiên tai cũng như triển khai công tác năm 2019 tại TP. Hải Phòng.

Với Chủ đề “Mặt trời, Trái đất và Thời tiết”, Tổ chức Khí tượng Thế giới muốn nhấn mạnh vai trò của Mặt trời và Trái đất trong việc hình thành thời tiết và khí hậu trên Trái đất. Bức xạ Mặt trời đến Trái đất, nhờ bầu khí quyển, có thể được hấp thụ khoảng 70% bức xạ tới còn khoảng 30% được phản xạ trở lại không gian. Nhờ có hiệu ứng nhà kính tự nhiên mà nhiệt độ bề mặt trung bình của Trái đất là 14°C thay vì -18°C nếu không có bầu khí quyển của Trái đất. Hiệu ứng nhà kính bị tăng cường khi nồng độ khí nhà kính trong khí quyển tăng lên do các hoạt động của con người như đốt nhiên liệu hóa thạch.

Trong năm 2019, Tổng cục KTTV Việt Nam đã lựa chọn cho mình một khẩu hiệu riêng, đó là “Mặt trời, Trái đất, Thời tiết và hành động của chúng ta” với mục tiêu nâng cao nhận thức của cộng đồng về vai trò của Mặt trời đối với thời tiết trên Trái đất và tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo nhằm giảm quá trình biến đổi khí hậu trên Trái đất và góp phần cho thời tiết trở nên ôn hòa hơn.

Ngoài ra, Tổng cục luôn chú trọng công tác dự báo và cảnh báo sớm các loại hình thiên tai, các thời tiết cực đoan quanh năm. Tổng cục luôn quán triệt các đơn vị, các cán bộ, viên chức luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm và tinh thần cảnh giác, không để sót bất cứ một thiên tai.

Tiếp nối tinh thần và thành công những năm gần đây, Tổng cục KTTV tiếp tục tăng cường hiệu quả công tác dự báo với mục tiêu hướng tới dự báo tác động, cảnh báo các tác động có thể có của các loại hình thiên tai đối với đời sống, kinh tế và sinh hoạt của toàn xã hội. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến và truyền tin cảnh báo thiên tai để mọi người dân đều có được thông tin cảnh báo, dự báo kịp thời, với độ tin cậy cao…

PV:Trân trọng cảm ơn ông!

Nguồn: Báo TN&MT