Lũ quét, sạt lở đất là những thiên tai thường xuất hiện bất ngờ, duy trì trong một khoảng thời gian ngắn với diễn biến rất nhanh trên quy mô nhỏ và có sức tàn phá lớn. Tại các khu vực trung du và miền núi nước ta với địa hình chia cắt mạnh, hàng năm luôn chịu ảnh hưởng bởi hàng trăm trận lũ quét, sạt lở gây ảnh hưởng lớn đến người dân, hạ tầng và kinh tế - xã hội.

Hiện nay Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn quốc gia là đơn vị đang được giao phát triển và vận hành các hệ  thống cảnh báo tiên tiến Hệ thống hỗ trợ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất Đông Nam Á (SEAFFGS) và Hệ thống thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực. Các hệ thống này hiện nay được tích hợp các công nghệ mới nhất và cho phép theo dõi thời gian thực thông tin cảnh báo nguy cơ lũ quét, sạt lở đất và độ ẩm đất tại các khu vực trung du và miền núi Việt Nam.

Một số đặc điểm chính của Hệ thống thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực gồm:

- Đã tích hợp trên 4500 trạm quan trắc mưa tự động với tần suất 10p/lần cho phép giám sát trên phạm vi cả nước về diễn biến mưa và hiện tượng mưa tức thời để hỗ trợ các dự báo viên thực hiện phương án cảnh báo cũng như làm đầu vào cho hệ thống công nghệ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực;

- Tích hợp 10 ra đa thời tiết, dữ liệu vệ tinh thời gian gần thực để hỗ trợ theo dõi khả năng xảy ra mưa ở các khu vực khác nhau trên phạm vi toàn quốc. Đồng thời, công nghệ dự báo hạn cực ngắn dựa trên hệ thống ra đa thời tiết cho phép dự báo lượng mưa với thời hạn dự báo từ 1-3 tiếng với độ chính xác cao để làm đầu vào cho hệ thống cảnh báo. Tích hợp dữ liệu mưa dự báo từ các mô hình số trị có độ phân giải cao từ 1-3km;

- Tích hợp công nghệ mô phỏng trường độ ẩm đất bao phủ toàn bộ khu vực đất liền của Việt Nam, các vị trí xung yếu. Thông tin cảnh báo chi tiết đến cấp xã và cập nhật 10h/lần thông tin cảnh báo và các phân hệ hỗ trợ các dự báo viên can thiệp, hỗ trợ ra tin cảnh báo.

Công nghệ cho phép cập nhật thời gian thực các thông tin số đầu vào và tự động hỗ trợ cảnh báo là bước tiến quan trọng trong cảnh báo các thiên tai có diễn biến nhanh, bất ngờ, cụ thể ở đây là lũ quét và sạt lở đất.

Thông qua hệ thống, các cơ quan chỉ đạo điều hành về thiên tai và tìm kiếm cứu nạn theo dõi thông tin cảnh báo và có hành động kịp thời hơn trong tình huống có thể xảy ra thiên tai. Các dự báo viên từ trung ương đến địa phương có thể theo dõi trực tuyến toàn bộ các dữ liệu với thời gian gần thực trong công tác nghệp vụ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất. Các địa phương và người dân có thể truy cập trực tiếp vào luquetsatlo.nchmf.gov.vn để xem khu vực đang được cảnh báo nguy cơ lũ quét, sạt lở đất.

Người dân cần lưu ý một số dấu hiệu nhận biết sạt lở đất, lũ quét như mưa lớn kéo dài, trên tường nhà, sườn đồi, mái dốc xuất hiện các vết nứt. Bên cạnh đó, cây cối gần khu vực sống có dấu hiệu bị nghiêng, nước sông suối chuyển màu, âm thanh lạ phát ra từ lòng đất... là một số dấu hiệu nghiêm trọng. Đặc biệt vào các thời điểm chiều tối, đêm cần hạn chế di chuyển do vào các thời điểm này chúng ta khó quan sát các dấu hiệu về lũ quét, sạt lở. 

Tạp chí KTTV