Chuyên gia khí tượng lý giải nguyên nhân nắng nóng kỷ lục

Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia Mai Văn Khiêm đã lý giải nguyên nhân mùa hè năm 2023 đến sớm và nắng nóng gay gắt hơn so với mùa hè năm 2022. 

Trước hết năm nay do áp thấp nóng phía Tây (một trong những hệ thống thời tiết gây nắng nóng) phát triển sớm và mạnh nên hiện tượng nắng nóng diện rộng đã xảy ra sớm và gay gắt ở Bắc Bộ và Trung Bộ, đặc biệt là đã thiết lập những giá trị nhiệt độ cực đoan, vượt giá trị lịch sử đã được thiết lập với nhiệt độ cao nhất tuyệt đối đo được trong lều khí tượng tại trạm Tương Dương (Nghệ An) ngày 7/5 là 44.2 độ C (vượt giá trị cao nhất lịch sử tại Hương Khê là 43.4 năm 2019 và vượt cả giá trị lịch sử mới được thiết lập trước đó tại Hồi Xuân là 44,1 vào ngày 6/5/2023).

Bên cạnh đó, năm nay dự báo toàn cầu tiếp tục là năm thứ 10 liên tiếp có nhiệt độ tăng cao có với thời kỳ tiền công nghiệp do tác động của biến đổi khí hậu, đồng thời hiện tương El Nino (pha nóng) đang dần được thiết lập cũng là nguyên nhân gây ra những giá trị kỷ lục về nhiệt độ tuyệt đối ngày.

Ông cảnh báo cao điểm của nắng nóng dự báo sẽ là trong tháng 6-7 ở Bắc Bộ, tháng 6-8 ở Trung Bộ, trong khí đó khu vực Nam Bộ nắng nóng có thể sẽ suy giảm dần ở từ khoảng giữa tháng 5.

Dự báo nên nhiệt trung bình năm 2023 ở mức cao trung bình nhiều năm khoảng 0,5-1,0 độ. Thông thường một đợt nắng nóng sẽ diễn ra khoảng 3-5 ngày, thì năm nay có thể sẽ dài hơn, khoảng 5-7 ngày, riêng khu vực Trung Bộ có thể kéo dài hơn. Khả năng cao xảy ra nắng nóng gay gắt và đặc biệt gay gắt.

Qua đây, cơ quan khí tượng lưu ý, khi xảy ra nắng nóng người dân tránh làm việc lâu ở ngoài trời, có chế độ nghỉ ngơi và ăn uống đầy đủ nước và các loại vitamin thiết yếu để đảm bảo sức khỏe chống lại tình trạng mất nước, kiệt sức, đột qụy do sốc nhiệt đối với cơ thể con người. Ngoài ra, đề phòng nguy cơ xảy ra cháy nổ ở các khu vực sản xuất cũng như khu vực dân cư do nhu cầu sử dụng điện tăng cao và nguy cơ cao xảy ra cháy rừng.

ElNino xuất hiện trở lại từ nửa cuối năm 2023

Dự báo hiện tượng El Nino (pha nóng) có thể xuất hiện vào nửa cuối năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 70-80%. Dự báo khả năng thiếu hụt nguồn nước ở hầu hết các khu vực trong giai đoạn từ nay đến cuối năm 2023.

Đặc biệt, đối với các hồ chứa lớn trên bậc thang thủy điện sông Đà do nguồn nước ngoài lãnh thổ có xu hướng thấp hơn TBNN kết hợp khả năng thiếu hụt lượng mưa trong giai đoạn từ nay đến cuối năm nên có nguy cơ ảnh hưởng đến cấp nước hạ du và an ninh năng lượng. Mặc dù trong điều kiện El Nino, lượng mưa có xu thể giảm nhưng có thể xuất hiện những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24h.

Ngoài ra các nguy cơ cao xảy ra hạn hán, xâm nhập mặn tại khu vực Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ, trong các tháng mùa khô năm 2023. Đồng thời tình trạng ít mưa dẫn đến tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 trên phạm vi toàn quốc

Lưu ý về số lượng bão và ATNĐ hoạt động trên khu vực Biển Đông năm nay có khả năng thấp hơn đến xấp xỉ TBNN (TBNN khoảng 12-13 trên Biển Đông và 5-6 cơn ảnh hưởng đến đất liền). Bão hoạt động nhiều hơn trên Biển Đông vào giữa mùa bão ) tháng 8-10/2023) giảm dần từ tháng 11. Đề phòng những cơn bão có diễn biến phức tạp cả về quỹ đạo cũng như cường độ.

Chủ động dự báo sớm, cảnh báo xa

Bên cạnh việc tiếp tục triển khai các phương án dự báo đã mạng lại nhiều hiệu quả trong những năm qua, trong thời gian tới chúng tôi tiếp tục chú trọng tăng cường công tác dự báo, cảnh báo sớm, dài hạn với các mục tiêu cụ thể là tăng thời hạn dự báo, ban hành bản tin sớm hơn để các cơ quan phòng chống thiên tai và người dân có thêm thời gian chuẩn bị, thời gian xây dựng kế hoạch sớm ứng phó thiên tai, đặc biệt để giám sát và dự báo tình hình El Nino và nguồn nước năm nay và năm 2024.

Bổ sung các công cụ, phương án dự báo để tăng thời hạn dự báo thời tiết, cảnh báo sớm thiên tai tới 10 ngày; Nâng dự báo bão/ ATNĐ lên 3 ngày, cảnh báo 5 ngày. Dự báo, cảnh báo mưa lớn diện rộng trước 2-3 ngày. Không chỉ tăng hạn dự báo, thời điểm phát tin cũng sớm hơn. Đồng thời thực hiện tăng cường giám sát và cảnh báo dông, mưa lớn cụ bộ, lũ quét, sạt lở đất thời gian thực.

Tăng cường các trao đổi hợp tác quốc tế, ví dụ khi bão vào gần bờ chúng ta có yêu cầu cơ quan Khí tượng Nhật Bản tăng cường quan trắc vệ tinh khí tượng với tần suất 2,5 phút/lần và chụp sát với vùng Việt Nam hơn.

Tăng cường các quan trắc radar và trạm ven bờ khi bão có khả năng ảnh hưởng, điều này cho phép chúng ta có các dự báo độ tin cậy cao trước 24h khi bão đổ bộ.

Tạp chí KTTV