Tình hình thực hiện Nghị quyết số 297/NQ-UBTVQH14

Về bài toán nghiên cứu chi tiết hóa cấp độ rủi ro thiên tai

Bên cạnh các nghiên cứu về dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn và hải văn, từ năm 2016, Tổng cục KTTV triển khai nghiên cứu chi tiết hóa cấp độ rủi ro thiên tai cho các địa phương. Để đảm bảo tính nhất quán, phương pháp tiếp cận giải quyết bài toán đang được triển khai áp dụng theo phương pháp của IPCC.

Hiện tại, một số thiên tai đang được nghiên cứu chi tiết hóa cấp độ rủi ro như lũ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, bão, áp thấp nhiệt đới, nắng nóng, rét hại.

Kết quả của các nghiên cứu này phục vụ công tác phòng chống và giảm thiên tai, phục vụ việc sửa đổi Quyết định số 44/QĐ-TTg ngày 15/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ quy định chi tiết về cấp độ rủi ro thiên tai.

Về quan trắc, điều tra cơ bản

Về công tác điều tra cơ bản đã tạo được những công cụ chỉnh lý, chỉnh biên tài liệu khí tượng, thủy văn, hải văn bằng phần mềm trên máy tính để thay thế cho quá trình xử lý số liệu bằng thủ công; rút ngắn thời gian xử lý, nâng cao chất lượng số liệu. Xây dựng được các chương trình quản lý hồ sơ trạm, giải pháp giám sát hoạt động của trạm đến giải pháp quản lý tự động nghiệp vụ trạm và

truyền tin theo thời gian thực từ các trạm truyền thống. Các kết quả này góp phần tăng cường công tác quản lý mạng lưới quan trắc KTTV và mở đầu cho những nghiên cứu về tự động hóa mạng lưới quan trắc.

Một số kết quả cụ thể:

- Xây dựng chương trình quản lý hồ sơ trạm.

- Xây dựng được hệ thống giám sát, phát hiện sự cố quá trình hoạt động của hệ thống trạm KTTV dựa trên công nghệ SCADA cho nhiều chủng loại thiết bị quan trắc sử dụng nhiều công nghệ khác nhau, do nhiều hãng cung cấp, từ thủ công truyền thống, bán tự động đến tự động.

- Giải pháp tự động hóa quản lý hoạt động nghiệp vụ và truyền tin cho mạng lưới khí tượng thủy văn truyền thống, phần mềm hỗ trợ công tác quản lý, chỉ đạo, giám sát hoạt động của mạng lưới trạm KTTV.

- Chế tạo được Bộ thiết bị tích hợp tại trạm KTTV truyền thống (bao gồm phần mềm nhúng) có khả năng tích hợp các sensor quan trắc tự động một số yếu tố KTTV; cho phép nhập, hiển thị, lưu trữ và truyền số liệu tự động các bản tin quan trắc đối với các trạm quan trắc KTTV truyền thống ứng dụng mạng thông tin di động GSM.

Về thông tin và dữ liệu khí tượng thủy văn

Xây dựng được một hệ thống cung cấp thông tin khí tượng thủy văn cho cộng đồng thông qua điện thoại thông minh, hỗ trợ công tác điều hành chỉ đạo khí tượng thủy văn, cảnh báo thiên tai, phòng chống và giảm nhẹ thiên tai, phát triển dịch vụ khí tượng thủy văn và hướng tới mục tiêu xã hội hóa ngành. Đây là hệ thống được xây dựng mới cho ngành, ngoài những tính năng giống với các sản phẩm bên ngoài thì hệ thống còn có ưu điểm hơn các sản phẩm cung cấp thời tiết trên thị trường. Đây là nguồn gốc thông tin dữ liệu chính thống từ Tổng cục Khí tượng thủy văn và chức năng mà các sản phẩm khác không có đó là gửi tin cảnh báo thời tiết nguy hiểm, thiên tai của Việt Nam tức thì đến cho người dùng. Hệ thống được xây dựng dựa trên cơ sở hạ tầng của điện toán đám mây nên có tính dự phòng cao và dễ dàng mở rộng nâng cấp hiệu năng xử lý của hệ thống khi số lượng người dùng hệ thống lớn.

Về phục vụ công tác quản lý

Nghiên cứu khoa học phục vụ công tác quản lý chủ yếu được lồng ghép trong các nghiên cứu phục vụ ứng dụng nghiệp vụ và hầu hết chỉ mang tính chất xây dựng quy trình cụ thể cho phần mềm/công nghệ của đề tài. Một số nhiệm vụ trực tiếp phục vụ xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, bao gồm: - Thông tư số 37/2016/TT-BTNMT ngày 15/12/2106 của Bộ Tài nguyên và Môi trường Quy định kỹ thuật đánh giá chất lượng tài liệu khí tượng bề mặt;

- Thông tư số 38/2016/TT-BTNMT ngày 15/12/2106 của Bộ Tài nguyên và Môi trường Quy định kỹ thuật đánh giá chất lượng tài liệu thủy văn; - Thông tư số 39/2016/TT-BTNMT ngày 19/12/2016 của Bộ Tài nguyên và Môi trường Quy định kỹ thuật về quan trắc và điều tra khảo sát xâm nhập mặn; - Thông tư số 44/2017/TT-BTNMT ngày 23 tháng 10 năm 2017 của Bộ Tài nguyên và Môi trường Quy định kỹ thuật về quan trắc ra đa thời tiết và ô dôn - bức xạ cực tím.

Về đào tạo nâng cao trình độ nhân lực khoa học và công nghệ

Phát triển khoa học và công nghệ gắn liền với đào tạo, nâng cao trình độ nhân lực là chủ trương đã được lồng ghép trong công tác nghiên cứu khoa học và thể hiện bằng kết quả cụ thể về hỗ trợ đào tạo các thạc sĩ, tiến sĩ. Tính từ năm 2010 đến nay ngoài những kết quả đạt được về dự báo, về điều tra cơ bản, thông tin dữ liệu, các nghiên cứu khoa học đã hỗ trợ đào tạo 23 thạc sĩ, đồng thời nhiều cán bộ tự nâng cao trình độ chuyên môn, trình độ tin học, ngoại ngữ thông qua việc tham gia các nghiên cứu khoa học.

Đặc biệt, đã có 3 nhiệm vụ các cấp với tổng số 10 cán bộ đã được đi nước ngoài tham quan trao đổi và đào tạo về lĩnh vực nghiên cứu góp phần đáng kể nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ.

Tình hình ứng dụng sản phẩm nghiên cứu khoa học và công nghệ

Công tác khoa học và công nghệ của Tổng cục KTTV chủ yếu mang tính ứng dụng nghiệp vụ. Vì vậy, hầu hết các sản phẩm nghiên cứu đều được thử nghiệm, chuyển giao ứng dụng trong công tác nghiệp vụ của các đơn vị trực thuộc Tổng cục. Hầu hết các sản phẩm dự báo về khí tượng đều được đưa lên hệ thống MHDARS để các Đài KTTV khu vực và Đài KTTV tỉnh tham khảo. Các mô hình, công cụ dự báo thủy văn được chuyển giao cài đặt cho các Đài KTTV khu vực để dự báo cho lưu vực sông được nghiên cứu. Một số sản phẩm điển hình đang được áp dụng tại Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia và được chuyển giao cho các Đài KTTV khu vực:

- Hệ thống hỗ trợ dự báo thời tiết nguy hiểm dựa trên trang thông tin điện tử của dự án SWFDP-Sea: đã triển khai hướng dẫn các Đài KTTV khu vực tổ chức khai thác từ năm 2012 cho đến nay (Hệ thống được xây dựng trong khuôn khổ Dự án hỗ trợ dự báo khu vực Đông Nam Á của tổ chức WMO do Việt Nam đảm nhiệm).

- Công nghệ dự báo mưa lớn khu vực miền Trung: đã chuyển giao cho các Đài KTTV khu vực miền Trung và Tây Nguyên tổ chức khai thác sản phẩm dự báo mưa phân giải cao thông qua trang Web: thoitietso.com.vn, nay được phối

hợp chia sẻ với Trung tâm Thông tin và Dữ liệu KTTV thông qua trang web nghiệp vụ MHDARS.

- Chuyển giao công nghệ dự báo hạn mùa dựa trên tổ hợp các sản phẩm dự báo tổ hợp hạn mùa toàn cầu cho Đài KTTV khu vực Tây Nguyên và Đài KTTV khu vực Đông Bắc.

- Chuyển giao công nghệ cảnh báo, dự báo lũ và cảnh báo ngập lụt cho các sông chính ở Quảng Bình, Quảng Trị cho Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ.

- Chuyển giao Hệ thống phân tích giám sát, dự báo, cảnh báo lũ, ngập lụt và hạn hán hệ thống sông Ba cho Đài KTTV khu vực Nam Trung Bộ.

- Chuyển giao Công nghệ dự báo lũ và cảnh báo ngập lụt hệ thống sông Bình Định - Khánh Hòa cho Đài KTTV khu vực Nam Trung Bộ.

- Công nghệ dự báo nước dâng do bão cho Đài KTTV khu vực Đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và Trung Trung Bộ.

Đánh giá chung: Công tác khoa học và công nghệ phục vụ về khí tượng thủy văn chủ yếu tập trung về nâng cao năng lực dự báo và cảnh báo khí tượng thủy văn. Các kết quả này góp phần nâng cao chất lượng dự báo, thời hạn dự báo, cung cấp luận cứ khoa học cho việc nâng cao chất lượng dự báo, chất lượng phục vụ KTTV và giải quyết các vấn đề nóng bỏng về cảnh báo, dự báo các thiên tai nguy hiểm như bão, lũ lụt, nóng nắng, rét đậm, rét hại, v.v… Qua đó, trình độ KHCN trong lĩnh vực KTTV đang từng bước được cải thiện một cách rõ rệt, mức độ về KHCN của ngành đạt mức trung bình khá và khá so với quốc tế và khu vực.

Tin: Phương Thanh - Vụ KHQT