Mục lục Tạp chí Khí tượng Thủy văn Tháng 9 năm 2016

TT

Tên bài và tác giả

Số trang

1

SỐ LIỆU DỰ BÁO CỦA ECMWF VÀ KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG TRONG DỰ BÁO HẠN MÙA Ở VIỆT NAM

TS Võ Văn Hòa(1), TS Nguyễn Đăng Quang(2)

(1)Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Đồng bằng Bắc Bộ

(2)Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn trung ương

Tóm tắt

Bài báo này sẽ giới thiệu khái quát về hệ thống dự báo của Trung tâm Dự báo thời tiết hạn vừa Châu Âu (ECMWF) cùng với các nguồn số liệu và sản phẩm được cung cấp trong dự báo hạn mùa. Một số sản phẩm và nguồn số liệu quan trọng của ECMWF trong dự báo hạn mùa sẽ được phân tích. Cuối cùng, việccác đánh giá khả năng ứng dụng các sản phẩm và số liệu dự báo mùa của ECMWF cho Việt Nam sẽ được đưa ra.

Từ khóa: dự báo hạn mùa, ECMWF

1

2

XÂY DỰNG KỊCH BẢN BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU LƯU VỰC SREPOK VÙNG TÂY NGUYÊN BẰNG PHƯƠNG PHÁP CHI TIẾT HÓA THỐNG KÊ DƯỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA CÔNG CỤ SDSM (STATISTICAL DOWNSCALING MODEL)

Nguyễn Thị Ngọc Quyên-Đại học Tây Nguyên, Thành phố Buôn Ma Thuột

Phan Thị Trâm Anh, Đào Nguyên Khôi-Đại học Khoa học Tự nhiên, Thành phố Hồ Chí Minh

Lê Văn Hùng-Trung tâm KTTV khu vực Tây Nguyên; Nguyễn Quốc Hội-Đài KTTV tỉnh Đắk Lắk

Nguyễn Kim Lợi-Đại học Nông Lâm, Tp HCM; Bùi Tá Long-Đại học Bách Khoa, Tp HCM

Tóm tắt:

Mô hình GCMs thường ước tính kịch bản BĐKH có độ phân giải thấp và không phù hợp để nghiên cứu tác động BĐKH ở cấp độ địa phương. Nghiên cứu đã tiến hành chi tiết hóa thống kê yếu tố nhiệt độ và lượng mưa theo chương trình CMIP5 của IPCC với 3 kịch bản RCP2.6, RCP4.5 và RCP8.5 cho lưu vực Srepok giai đoạn 2013-2045 bằng công cụ SDSM. Hiệu chỉnh và kiểm định mô hình cho thấy kịch bản BĐKH cho lưu vực Srepok là đáng tin cậy với chỉ số R², r đạt trên 0,9, RMSE và MAE đều rất nhỏ với kịch bản nhiệt độ; R², r đạt từ 0,5 đến 0,78, RMSE và MAE lớn nhưng khá tương đồng ở kịch bản mưa. Nghiên cứu đã xây dựng được các kịch bản BĐKH cho lưu vực Srepok trong giai đoạn 2013-2045.

Từ khóa: Công cụ SDSM, kịch bản biến đổi khí hậu, lưu vực Srepok, nhiệt độ, lượng mưa.

7

3

KHÁI QUÁT ĐẶC ĐIỂM KHÍ HẬU THỦY VĂN Ở TỈNH NINH THUẬN

Bùi Văn Chanh*, Nguyễn Hồng Trường

Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Nam Trung Bộ

Tóm tắt:

Ninh Thuận là tỉnh khô hán nhất cả nước, điều kiện khí tượng thủy văn rất khắc nghiệt. Mùa cạn thường xuyên xảy ra hạn hán gay gắt, mùa lũ thường xuất hiện lũ lớn. Nghiên cứu đặc điểm khí hậu, thủy văn giúp tỉnh Ninh Thuận có kế hoạch khai thác, sử dụng tài nguyên khí hậu, nguồn nước hợp lý, hiệu quả, bền vững, đồng thời có chiến lược quy hoạch vùng sản xuất và phòng chống thiên tai ở các địa phương.

Ninh Thuận có khí hậu nhiệt đới gió mùa với 2 mùa rõ rệt là mùa khô và mùa mưa, tương ứng với thời kỳ chịu ảnh hưởng của gió mùa tây nam và gió mùa đông bắc. Mùa khô bắt đầu từ tháng 1 và kết thúc vào tháng 8; mùa mưa từ tháng 9 đến tháng 12. Lượng mưa mùa mưa chiếm từ 52 - 71% và mùa khô từ 29 - 48% tổng lượng mưa năm. Thủy văn Ninh Thuận cũng có 2 mùa là mùa cạn và mùa lũ, mùa cạn bắt đầu từ tháng 12 năm trước đến tháng 8 năm sau, mùa lũ kéo dài từ tháng 9 đến tháng 11. Lượng dòng chảy mùa lũ chiếm từ 40 - 55% và mùa cạn từ 45 - 60% lượng dòng chảy năm.

Từ khóa: Khí hậu, Thủy văn, tỉnh Ninh Thuận.

16

4

PHÂN VÙNG KHÍ HẬU NÔNG NGHIỆP BẮC TRUNG BỘ

VÀ DUYÊN HẢI MIỀN TRUNG

Nguyễn Hồng Sơn, Đỗ Thanh Tùng, Nguyễn Hữu Quyền

Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu

Tóm tắt

Vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Miền Trung là khu vực đồi núi, địa hình dốc và các thung lũng xen kẽ nhau khá phức tạp đã tạo ra nhiều tiểu vùng khí hậu nông nghiệp khác nhau, dẫn đến sự đa dạng của các hệ canh tác, đa dạng cây trồng vật nuôi. Vì vậy việc phát hiện và phân chia những vùng đồng nhất về các điều kiện khí hậu nông nghiệp và đánh giá so sánh chúng theo mức độ thuận lợi cho các đối tượng của sản xuất nông nghiệp có ý nghĩa rất lớn trong việc bố trí cây trồng, vật nuôi, thời vụ hợp lý để khai thác được nguồn tài nguyên khí hậu nông nghiệp đồng thời né tránh được thiên tai và thời tiết bất lợi gây ra ở vùng nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu của bài báo sẽ cung cấp các luận cứ khoa học, các tiêu chí khí tượng nông nghiệp, các giải pháp sử dụng hợp lý tài nguyên khí hậu nông nghiệp, né tránh thiên tai trong sản xuất nông nghiệp ở vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Miền Trung.

Từ khóa: Phân vùng khí hậu nông nghiệp, khí hậu nông nghiệp

21

5

CƠ SỞ KHOA HỌC XÁC ĐỊNH PHƯƠNG PHÁP PHÂN BỔ NGUỒN NƯỚC MẶT TRÊN LƯU VỰC SÔNG VU GIA - THU BỒN

ThS. Thân Văn Đón(1); TS. Tống Ngọc Thanh(1); PGS.TS Lã Văn Chú(2)

1Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia

2Viện Khoa học Khí tượng Thuỷ văn và Biến đổi khí hậu

Tóm tắt:

Trong những năm gần đây, tình trạng hạn hán, thiếu nước luôn xảy ra trên nhiều lưu vực sông ở nước ta, trong đó có lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và mâu thuẫn khai thác sử dụng nước giữa các hộ khai thác sử dụng nước. Đặc biệt là sử dụng nước cho thủy điện với cấp nước cho nông nghiệp, giao thông thủy, bảo vệ môi trường và các nhu cầu nước khác nhau đã trở nên ngày càng gay gắt. Để có cơ sở và luận cứ rõ ràng trong việc phân bổ nguồn nước mặt cho các hộ khai thác sử dụng nước, bài báo đã dựa vào hiện trạng thông tin số liệu về thảm phủ, hệ thống công trình, lượng nước phân bổ của các tiểu lưu vực, hiện trạng khai thác của các hộ sử dụng nước từ đó xác định được phương pháp mô hình mô phỏng (mô hình Mike Basin) để phân bổ nguồn nước mặt cho các hộ khai thác, sử dụng nước trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn. Kết quả cho thấy trong năm 2020, 2030 về cơ bản lượng nước mặt có khả năng đáp ứng được nhu cầu khai thác sử dụng nước. Tuy nhiên hạ lưu sông Vu Gia lượng nước có sự thiếu hụt lên đến 20,10 m³/s vào tháng VI, do hồ thủy điện Đăk Mi 4 chuyển nước.

27

6

ỨNG DỤNG MÔ HÌNH SWAT TÍNH TOÁN LƯU LƯỢNG NƯỚC VÀ BÙN CÁT GIA NHẬP HỆ THỐNG HỒ CHỨA BẬC THANG LAI CHÂU, SƠN LA, HÒA BÌNH TRÊN DÒNG CHÍNH SÔNG ĐÀ

Nguyễn Văn Đại(1), Đặng Quang Thịnh(1), Lê Thị Hiệu(2) và Phùng Thị Thu Trang(1)

(1)Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu

(2)Cục Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu

Số liệu lưu lượng nước và bùn cát là đầu vào không thể thiếu của mô hình HEC-6 trong việc tính bồi lắng hồ chứa. Trong thực tế, các số liệu trên chỉ được quan trắc tại một số vị trí trên các sông lớn và nhánh chính. Do đó, việc tính toán lưu lượng nước và bùn cát cho các lưu vực sông không có số liệu quan trắc làm đầu vào cho việc tính bồi lắng hồ chứa là hết sức cần thiết. Nghiên này trình bày các kết quả ứng dụng mô hình SWAT để tính toán lưu lượng nước và bùn cát làm đầu vào cho mô hình HEC-6 tính bồi lắng cho hệ thống hồ chứa bậc thang Lai Châu - Sơn La - Hòa Bình trên dòng chính sông Đà.

Từ khóa: Lưu lượng nước, bùn cát, SWAT, HEC-6.

35

7

XÁC ĐỊNH PHÂN ĐOẠN SƠ BỘ CHẤT LƯỢNG NƯỚC SÔNG THEO MỤC TIÊU SỬ DỤNG TẠI SÔNG NHUỆ, SÔNG ĐÁY

Dương Hồng Sơn, Lê Ngọc Cầu (*)

Cái Anh Tú, Vũ Thị Khánh Huyền (**)

(*) Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi Khi hậu

(**)Trường Đại học Khoa học Tự nhiên

Tóm tắt:

Nghiên cứu được thực hiện với mục đích nhận dạng và xác định sơ bộ các đoạn sông nhằm phục vụ cho hoạt động phân đoạn chất lượng nước sông theo mục tiêu sử dụng. Dựa trên các tiêu chí phân đoạn chất lượng nước lượng nước sông theo mục tiêu sử dụng nghiên cứu đã đề xuất phân 4 đoạn tại sông Nhuệ (Đoạn từ cống Liên Mạc đến Phúc La đoạn từ Phúc La đến cầu Đồng Quan, đoạn Cầu Đồng Quan đến Cống Thần và đoạn từ cầu Cống Thần đến cầu Hồng Phú) và 7 đoạn tại sông Đáy (Đoạn từ đập Đáy đến Ba Thá, đoạn từ Ba Thá. Chương Mỹ đến Cầu Quế, đoạn từ Cầu Quế đến cầu Đọ Xá, đoạn từ cầu Đọ Xá đến Gián Khẩu, đoạn từ Gián Khẩu đến chùa Non Nước, đoạn từ chùa Non Nước đến Độc Bộ, đoạn từ Độc Bộ đến Cửa Đáy).

Từ khóa: Tiêu chí phân đoạn chất lượng nước sông theo mục tiêu sử dụng, sông Nhuệ, sông Đáy

41

8

TÓM TẮT TÌNH HÌNH KHÍ TƯỢNG, KHÍ TƯỢNG NÔNG NGHIỆP, THỦY VĂN THÁNG 8 NĂM 2016

Trung tâm Dự báo KTTV Trung ương; Viên Khoa học KTTV và Biến đổi khí hậu

50

15

TÓM TẮT TÌNH HÌNH MÔI TRƯỜNG, KHÔNG KHÍ VÀ NƯỚC THÁNG 9/2016

62

16

THÔNG BÁO KẾT QUẢ QUAN TRẮC MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÍ TẠI MỘT SỐ TỈNH, THÀNH PHỐ THÁNG 8-2016

Trung tâm Mạng lưới Khí tượng Thủy văn và Môi trường

64