MỤC LỤC TẠP CHÍ KHÍ TƯỢNG THỦY VĂN THÁNG 6 NĂM 2019

TT

Tên bài và tác giả

Số trang

1

ỨNG DỤNG MÔ HÌNH DIỄN TOÁN SWAT/NAM/MIKE XÂY DỰNG BỘ THÔNG SỐ THỦY VĂN VÀ THỦY LỰC PHỤC VỤ CHO TÍNH TOÁN DÒNG CHẢY - TRƯỜNG HỢP SÔNG VỆ, QUẢNG NGÃI

Lê Thị Mỹ Diệp¹ , Bùi Huỳnh Anh² , Bùi Tá Long²

¹ Viện Khoa học và Thủy lợi Miền Nam

² Trường Đại học Bách Khoa Tp. HCM

Tóm tắt: Khu vực duyên hải tỉnh Quảng Ngãi đang có tốc độ tăng trưởng kinh tế khá nhanh. Trước ảnh hưởng của biến đổi khí hậu (BĐKH), tình trạng ngập lụt và xâm nhập mặn đang diễn biến phức tạp. Cả hai loại hình này đều yêu cầu phải tính toán và dự báo diễn biến dòng chảy, do vậy là đối tượng nghiên cứu của nhiều tác giả. Trong nghiên cứu này đề xuất một qui trình các bước tính ứng dụng hệ các mô hình diễn toán SWAT, NAM và MIKE, kết hợp với các dữ liệu đo đạc thực tế, cùng các bước hiệu chỉnh và kiểm định xây dưṇ g bộ hệ số thủy văn và thủy lực phuc̣ vụ cho tính toán dòng chảy sông Vệ, Quảng Ngãi. Kết quả hiệu chỉnh và kiểm định được thực hiện dự trên các chỉ số thống kê được sử dụng rộng rãi trong thủy văn cho phép khẳng định khả năng áp dụng thực tế là chấp nhận được. Điểm mới của nghiên cứu này so với các nghiên cứu trước được thể hiện trên sơ đồ tích hợp, trong đó thể hiện rõ sự kết hợp giữa số liệu, mô hình và bước hiệu chỉnh bộ thông số thủy văn và thủy lực.

Từ khóa: Mô hình mưa - dòng chảy, SWAT, NAM, MIKE, sông Vệ.

1

2

BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU NƯỚC DÂNG DO HIỆU ỨNG BƠM EKMAN TẠI VEN BIỂN MIỀN TRUNG

Nguyễn Bá Thủy¹ , Nguyễn Kim Cương²

¹ Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia

² Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội

Tóm tắt: Nghiên cứu này áp dụng mô hình ROMS 3D vào mô phỏng hiện tượng mực nước biển dâng cao bất thường trong đợt triều cường tháng 12 năm 2016 tại Tuy Hòa-Phú Yên nhằm xác định nước dâng gây bởi hiệu ứng bơm Ekman tại khu vực. Các trường khí tượng được thu thập từ cơ sở dữ liệu tái phân tích của CFSR. Kết quả cho thấy, diễn biến nước dâng do hiệu ứng bơm Ekman khá tương đồng với nước dâng quan trắc nhưng thiên thấp. Trường gió Đông Bắc mạnh, kéo dài gây hệ thống dòng chảy có vận tốc lớn dọc ven bờ miền Trung tạo hiệu ứng bơm Ekman đẩy mực nước dâng cao tại Tuy Hòa-Phú Yên.

Từ khóa: Nước dâng dị thường, bơm Ekman, Tuy Hòa.

13

3

NGHIÊN CỨU TƯƠNG QUAN GIỮA ĐẶC TÍNH MÂY VÀ MƯA LỚN CHO KHU VỰC HỒ CHÍ MINH BẰNG DỮ LIỆU VỆ TINH HIMAWARI-8 VÀ GSMAP

Phạm Thị Thanh Ngà¹

¹ Trung tâm Vũ Trụ Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

Tóm tắt: Sử dụng đồng bộ dữ liệu phân tích mây HCAI (High-resolution Cloud Analysis Information) được chiết xuất từ vệ tinh Himawari-8 của Cơ quan Khí tượng Nhật bản (JMA) và dữ liệu mưa GSMaP (Global Satellite Mapping of Precipitation) của JAXA, nghiên cứu này tập trung phân tích các đặc tính mây gây mưa lớn và tương quan giữa chúng cho khu vực Thành phố Hồ Chí Minh cho giai đoạn 2016-2018. Đặc điểm tần suất xuất hiện mưa và cường độ mưa theo giờ đã được ước tính tương ứng với tần suất xuất hiện các loại mây và thống kê cùng với từng đặc điểm của loại mây. Kết quả cho thấy biến động ngày của tần suất và cường độ mưa phù hợp với tần suất của các mây Cb, Cs và As. Trong đó, mây Cb tương ứng với các đặc tính độ dầy quang học lớn nhất, đỉnh mây cao nhất và cho mưa lớn nhất. Mây Cb gây mưa lớn có tương quan tốt nhất giữa cường độ mưa GSMaP với các kênh nhiệt Tb08 và Tb13 của vệ tinh Himawari-8.

Từ khóa: Tần suất mây và mưa, GSMaP, Himawari-8, Đặc tính mây.

21

4

NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG PHẦN MỀM TÍNH TOÁN CHỈ SỐ CHẤT LƯỢNG NƯỚC WQI CHO LƯU VỰC SÔNG SEREPOK

Huỳnh Phú¹

¹ Trường Đại học công nghệ TP Hồ Chí Minh

Tóm tắt: Chỉ số chất lượng nước Water Quality Index (WQI) là một chỉ số được tính toán từ các thông số quan trắc chất lượng nước, dùng để mô tả định lượng về chất lượng nước và khả năng sử dụng của nguồn nước đó được biểu diễn qua một thang điểm. Hiện nay có rất nhiều quốc gia/ địa phương xây dựng và áp dụng chỉ số WQI. Thông qua một mô hình tính toán, từ các thông số khác nhau pH, DO, BOD5, COD, NH4 +, PO4 2- , Coliform...ta thu được một chỉ số duy nhất. Sau đó chất lượng nước có thể được so sánh với nhau thông qua chỉ số WQI. Theo Quyết định 879/QĐ-TCMT, ngày 01 tháng 7 năm 2011 của Tổng cục Môi trường. Bài báo trình bày, bằng công cụ tin học tác giả đã nghiên cứu và xây dựng phần mềm WQI_Serepok nhằm tính toán nhanh chỉ số chất lượng nước WQI, góp phần vào công tác quản lý chất lượng nước sông Serepok.

Từ khóa: Chất lượng nước, WQI, Chịu tải, Sông Serepok, phần mềm WQI_Serepok.

31

5

MÔ HÌNH ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ HỖ TRỢ XÂY DỰNG PHƯƠNG ÁN QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT

Nguyễn Đắc Nhẫn¹ , Thái Thị Quỳnh Như² , Tạ Thị Hಠ, Đàm Thị Mai Oanh²

¹Cục quy hoạch đất đai

²Viện Nghiên cứu quản lý đất đai

Tóm tắt: Mô hình ứng dụng công nghệ hỗ trợ xây dựng phương án quy hoạch sử dụng đất nhằm giúp các địa phương lập quy hoạch sử dụng đất thời kỳ 2021-2030 có chất lượng, đảm bảo tính khả thi, đáp ứng yêu cầu sử dụng đất đai hiệu quả, bền vững trong điều kiện biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Kết quả nghiên cứu đã đề xuất quy trình ứng dụng công nghệ hỗ trợ việc xây dựng phương án quy hoạch sử dụng đất, trong đó có phần mềm ứng dụng công nghệ hỗ trợ việc xây dựng phương án quy hoạch sử dụng đất phù hợp với tình hình thực tế của địa phương, đảm bảo tính khả thi.

Từ khóa: Mô hình ứng dụng công nghệ, Quy hoạch sử dụng đất.

41

6

NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH CÁC ĐỢT LẠNH BẤT THƯỜNG TRONG CÁC THÁNG CHÍNH ĐÔNG TRÊN KHU VỰC BẮC BỘ TRONG GIAI ĐOẠN 1979-2017

Võ Văn Hòa¹ , Vũ Anh Tuấn² , Nguyễn Văn Khiêm³ , Nguyễn Thị Thanh Hoài⁴ , Nguyễn Vĩnh An⁵

¹ Đài Khí tượng Thủy văn khu vực đồng bằng Bắc bộ

² Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia

³ Văn phòng Bộ Công an

⁴ Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu

⁵ Trường Đại học Tài nguyên và môi trường Thành phố Hồ Chí Minh

Tóm tắt: Bài báo này trình bày kết quả xác định các đợt lạnh bất thường trong mùa đông trên khu vực miền núi phía Bắc Việt Nam trong giai đoạn 1979-2017. Đợt lạnh bất thường ở đây được hiểu là một đợt rét đậm hoặc rét hại nhưng có mức độ giảm nhiệt sâu và tạo ra các giá trị nhiệt độ tối thấp ngày mang tính cực trị và hiếm gặp so với chuỗi số liệu nhiều năm. Các kết quả thống kê đã cho thấy trong giai đoạn 1979-2017 đã có 47 đợt lạnh bất thường xảy ra trong các tháng chính đông. Mùa đông có số đợt lạnh bất thường nhiều nhất là mùa đông 2013-2014 (5 đợt). Đợt lạnh bất thường kéo dài nhất được ghi nhất là 15 ngày (từ 21/1/1984-4/2/1984). Trong thời gian xảy ra các đợt lạnh bất thường, giá trị nhiệt độ tối thấp ngày trung bình phổ biến từ 7-10o C. Tuy nhiên, tại nhiều điểm trạm đã ghi nhận được nhiệt độ tối thấp ngày dưới 0o C, đặc biệt là đã xảy ra hiện tượng tuyết rơi.

Từ khóa: Đợt lạnh bất thường, mùa đông, vùng núi phía bắc.

50

7

MỘT SỐ CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỂ NHẬN ĐỊNH NGUỒN NƯỚC MÙA CẠN VÀO VIỆT NAM TRÊN LƯU VỰC MÊ CÔNG

Trần Đức Thiện¹ , Lưu Thị Hồng Linh¹

¹Viện Khoa học tài nguyên nước

Tóm tắt: Thông báo sớm nguồn nước về mùa cạn hàng năm vào đồng bằng sông Cửu Long có ý nghĩa rất quan trọng trong việc chủ động phòng tránh hạn hán thiếu nước, xâm nhập mặn. Đặc điểm thủy văn của lưu vực sông Mê Công và Biển Hồ là diện tích lớn dòng chảy mùa cạn được đóng góp chính bới sông Mê Công và sông Tonle Sap. Do vậy nhận định sớm khả năng nguồn nước vào Việt Nam về mùa cạn là khả thi. Nhận định sớm nguồn nước mùa cạn căn cứ vào thông tin nguồn nước trong mùa lũ và lượng trữ lớn nhất của hồ Tonle Sap. Mặt khác, nhận định quy mô năm nước lớn hay bé lại căn cứ vào đường trữ nước lũ tiềm năng của lưu vực. Quan hệ lưu lượng giữa các tháng liền kề khá chặt chẽ (hệ số tương quan lớn hơn 0,8) là cơ sở để dự báo dòng chảy tháng tiếp theo. Một quy trình nhận định sớm dòng chảy vào Việt Nam trong mùa cạn cũng được đề xuất trong khuôn khổ bài báo này.

Từ khóa: Nhận định nguồn nước mùa cạn, Lưu vực sông Mê Công

60

8

TÓM TẮT TÌNH HÌNH THỦY VĂN, NÔNG NGHIỆP THÁNG 5 NĂM 2019

68