EU sẽ mở cửa cho cơ sở kiểm soát tổn thất và thiệt hại

Về một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất tại Cop27 ở Sharm el-Sheikh, người đứng đầu về khí hậu của EU Frans Timmermans đã gợi ý về khả năng thỏa hiệp. “Chúng tôi muốn trở thành những người xây cầu. Chúng tôi sẵn sàng cho xây dựng cơ sở này, nhưng với một số điều kiện nhất định và chúng tôi cần thảo luận về điều này,” Timmermans nói với các phóng viên hôm thứ Tư. Một nhóm gồm 134 quốc gia đang phát triển, được gọi là G77, và Trung Quốc, đang kêu gọi đạt được thỏa thuận tại Sharm el-Sheikh trong tuần này để thiết lập một cơ sở về tổn thất và thiệt hại. Các nước giàu thích một “tấm khảm” sắp xếp tài trợ. EU lập luận rằng một cơ sở chỉ là một lựa chọn để xem xét – và quyết định sẽ được đưa ra tại hội nghị thượng đỉnh vào năm tới. Brussels cho biết các công cụ tài trợ mới và hiện tại, từ giảm nợ cho đến thuế bất ngờ đánh vào lợi nhuận dầu khí, nên là một phần của giải pháp. Nhiều người trong số này nằm ngoài quy trình Biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc.

Một phụ nữ Pakistan phải di dời do lũ lụt năm 2022 ở Sindh, Pakistan (Pic: Abdul Majeed/European Union/Flickr)

Trách nhiệm xuyên suốt lịch sử và hiện tại

Trong mọi trường hợp, Timmermans cho biết nhóm những người đóng góp nên rộng hơn danh sách các quốc gia được Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu xác định là “phát triển” trong những năm 1990. “Tôi nghĩ mọi người nên được đưa vào hệ thống trên cơ sở họ đang ở đâu ngày hôm nay. Trung Quốc là một trong những nền kinh tế lớn nhất hành tinh với rất nhiều sức mạnh tài chính,” Timmermans nói. “Tại sao họ không được đồng chịu trách nhiệm về tổn thất và thiệt hại tài trợ?”

Tuần trước, thủ tướng của Antigua và Barbuda dường như đồng ý. “Tất cả chúng ta đều biết rằng Ấn Độ và Trung Quốc… là những nước gây ô nhiễm lớn và những người gây ô nhiễm phải trả tiền,” Gaston Browne nói. “Tôi không nghĩ rằng có bất kỳ thẻ miễn phí nào cho bất kỳ quốc gia nào.” Lãnh đạo hòn đảo sau đó đã làm rõ rằng phải có một "đánh giá khác biệt" có tính đến lượng khí thải lịch sử. Tại một cuộc họp báo vào tuần trước, đặc phái viên về khí hậu của Trung Quốc Xie Zhenhua cho biết Bắc Kinh đã đóng góp tự nguyện thông qua hợp tác nam-nam và không có nghĩa vụ phải làm nhiều hơn nữa. Vị trí của các nước đang phát triển không thay đổi. Theo một đề xuất chi tiết được công bố vào thứ Ba, G77 kêu gọi thành lập một ủy ban để tìm ra cách thức hoạt động của cơ sở này để được phê duyệt vào năm tới. Sự thay đổi vị trí của EU đặt sự chú ý vào Hoa Kỳ, quốc gia cho đến nay đã từ chối đề xuất về một quỹ mới. “Điều đó không xảy ra,” đặc phái viên khí hậu John Kerry cho biết hôm thứ Bảy, viện dẫn những lo ngại về trách nhiệm bồi thường. Trong các cuộc phỏng vấn khác, anh ấy có giọng điệu nhẹ nhàng hơn, nhưng vẫn mơ hồ về nơi có thể hạ cánh.

Cần phải tốc độ

Một trong những lập luận chống lại một cơ sở là sẽ mất quá nhiều thời gian để dòng tiền chảy vào. Các nước đang phát triển trước đây cho biết quỹ mới có thể được mô phỏng theo Quỹ Khí hậu Xanh (GCF) hàng đầu của Liên Hợp Quốc, được thành lập vào năm 2010. Phải mất 5 năm để các dự án đầu tiên được phê duyệt. EU lập luận rằng các công cụ tài chính mới và hiện có bên ngoài quy trình khí hậu của Liên Hợp Quốc có thể cung cấp tài trợ ở quy mô cần thiết, nhanh hơn. Vào thứ Tư, Timmermans đã thông báo rằng EU đã phân bổ 60 triệu euro (62 triệu đô la) cho “tổn thất và thiệt hại” từ chương trình Cổng toàn cầu của mình. Điều này sẽ hỗ trợ một sáng kiến ​​cảnh báo sớm, các cơ chế tài chính và bảo hiểm rủi ro thiên tai và khí hậu. Các ý tưởng khác bao gồm một ủy thác mới dưới Ngân hàng Thế giới, một cửa sổ tài trợ tại GCF, thuế bất đắc dĩ đối với lợi nhuận dầu khí và cải cách hệ thống tài chính. Liên minh các quốc đảo nhỏ (Aosis) cho đến nay vẫn không ấn tượng với các đề xuất thay thế của các nước giàu. Trong một tuyên bố, nhóm cho biết họ "quan ngại sâu sắc" về tình trạng thiếu tiến triển trong vấn đề này. Chủ tịch Aosis và bộ trưởng môi trường Molwyn Joseph, của Antigua và Barbuda, cho biết một số quốc gia như Vương quốc Anh và New Zealand, đã “sẵn sàng tham gia”. Nhưng “một số quốc gia phát triển đang cố gắng hết sức để cản trở tiến trình và thậm chí tệ hơn, cố gắng làm suy yếu các quốc đảo nhỏ đang phát triển,” ông nói.

Sau các cuộc tham vấn cấp bộ trưởng vào chiều thứ Tư, một nguồn tin thân cận với cuộc thảo luận nói với Climate Home rằng một số nước đang phát triển có thể sẵn sàng chấp nhận thỏa hiệp, miễn là điều đó dẫn đến quyết định về các thỏa thuận tài trợ tại Cop28 vào năm tới.

Thành Công - Vụ KHCN và HTQT