Lào Cai: Thủy điện xây dựng "bức tử" Trạm thủy văn

Trạm Thủy văn Bảo Yên là trạm thủy văn duy nhất của Đài Khí tượng Thủy văn Việt Bắc đặt trên sông Chảy được xây dựng vào đầu những năm 70 của thế kỷ XX. Đây là trạm cấp I có chức năng quan trắc, thu thập dữ liệu về lượng mưa, nhiệt độ nước và không khí, mực nước, lưu lượng nước, hàm lượng chất lơ lửng và lưu lượng chất lơ lửng.

Qua hàng chục năm hoạt động, mặc dù đứng trước nhiều khó khăn như cơ sở vật chất ngày càng xuống cấp, trang - thiết bị thiếu đồng bộ. Mặc dù vậy, các cán bộ, kỹ sư nơi đây vẫn nỗ lực hoàn thành tốt nhiệm vụ. Chuỗi số liệu quan trắc trong nhiều thập kỷ qua đã góp phần quan trọng trong phòng, chống thiên tai và phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn tài liệu quan trắc thủy văn trong thời gian qua cũng được sử dụng cho công tác quy hoạch, khai thác, sử dụng hiệu quả và bảo vệ nguồn tài nguyên nước mặt trong vùng. Tuy nhiên, những năm gần đây, khó khăn tác động đến hoạt động của trạm không chỉ là cơ sở vật chất hoặc trang - thiết bị, mà còn đến từ hoạt động của các nhà máy thủy điện trên hệ thống sông Chảy.

Con thuyền dùng để quan trắc các thông số của Trạm thủy văn Bảo Yên đang bị mắc cạn vì không có nước.

Công tác tại trạm thủy văn đã nhiều năm, anh Trần  Bá Hòa, Trạm trưởng cho biết: Do ảnh hưởng của hồ chứa nên dòng chảy trên sông đã mất tính tự nhiên. Nếu không có thủy điện thì dù vào mùa khô, lượng nước trên sông vẫn rất ổn định. Còn hiện nay, có thời điểm nước sông gần như cạn trơ đáy, có thể lội qua dễ dàng và vào mùa lũ, nước lên xuống cũng rất cực đoan, có khi số liệu 2 lần đo (cách nhau 1 đến 2 tiếng đồng hồ) chênh lệch hàng mét nước. Những số liệu quan trắc không phải của dòng chảy tự nhiên nên không thể căn cứ vào đó dự báo được dòng chảy theo lượng mưa. Các thiết bị đo độ bồi lắng phù sa cũng không thu thập được dữ liệu chính xác vì ngay cả mùa lũ, lượng phù sa đổ về cũng không đáng kể bởi phần lớn đã lắng lại ở các hồ chứa thượng nguồn.

Thủy điện Phúc Long đang được xây dựng cắt ngang dòng sông Chảy khiến dòng sông cạn trơ đáy có thể lội qua.

Dù khó khăn nhưng anh Hòa và đồng nghiệp vẫn cố gắng khắc phục, làm nhiệm vụ vì dẫu sao vẫn còn dòng chảy. Những dữ liệu thu thập được gửi về phân tích tại Đài Khí tượng Thủy văn Việt Bắc vẫn có nhiều ý nghĩa trong đánh giá quy luật tự nhiên tác động trực tiếp đến công tác phòng, chống thiên tai. Tuy nhiên, trong thời gian tới, thủy điện Phúc Long đang được xây dựng và đi vào hoạt động dâng nước, cả khu vực sẽ biến thành lòng hồ thì việc quan trắc, đo đạc sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Điều ngạc nhiên là trong suốt quá trình khảo sát lòng hồ, lập hồ sơ xin phê duyệt dự án, Trạm Thủy văn  Bảo Yên không hề được chủ đầu tư thủy điện tham vấn.

Đại diện Thủy điện Phúc Long cho biết: Đã cùng các sở ban ngành trên địa bàn đi khảo sát tìm phương án di dời Trạm thủy văn, chúng tôi rất cầu thị trong việc tìm kiếm giải pháp hợp lý hài hòa cho các bên liên quan. Về câu hỏi đặt ra là khi khảo sát xây dựng Thủy điện và xin đầu tư, chủ đầu tư có biết tới sự tồn tại của Trạm thủy văn  Bảo Yên hay không ? thì đại diện chủ đầu tư  Thủy điện Phúc Long  nói rằng, chúng tôi có thuê tư vấn để tư vấn thiến kế nên chúng tôi cũng không biết về việc có Trạm thủy văn tồn tại.

Nhà máy Thủy điện Phúc Long được xây dựng với tổng giá trị đầu tư là 708 tỷ đồng nhưng không hề biết sự tồn tại của Trạm thủy văn khi khảo sát xin đầu tư.